Geleneksel Türkmen giysili Damal bebeği, el yapımı veya hazır plastik bebeklere yöresel giysilerin giydirilmesi ile meydana getirilen kültürel ürün. Büyüklerinden gördüğü bebek yapımını geliştirerek 46 yıldır üreten Fidan Atmaca, yaptığı bebeklerle, sadece köyüne değil, Damal’a da can verdi.
1989’da Japonya’daki El emeği, göz nuru yarışmasında birinci seçilen Damal bebekleri, Atmaca’nın, bir ’bebeğini’ 1995’te dönemin Başbakanı Tansu Çiller’e hediye etmesiyle Türkiye ve dünya çapında tanındı.
Ardahan, coğrafi bakımdan soğuk bir iklime sahip olduğu için yöre insanı geleneksel giysilerini katman katman giyerek kendilerini soğuktan korumaya çalışıyor. Damal bebeği de giysi ve süslemeleri ile ismini aldığı Damal ilçesi ve köylerindeki Türkmen kadınların giyim tarzını yansıtmakta ve geçmişin izlerini günümüzde yaşatmaya devam etmektedir. Damal Bebeğini oluşturan giysi ve birçok parçadan oluşan tamamlayıcı giysilerin her biri ayrı bir emeğin ürünü ve hepsinin farklı işlevleri var.
Yöre halkının giyim kültürünü yansıtan bebeklerin üretimini ilerleyen yaşına rağmen halen kendisinin sürdürdüğünü söyleyen Fidan Atmaca, bu serüvenin nasıl başladığını ve bu süreçte verdiği emeği anlattı.
Atmaca, ’’Büyüklerimden öğrendiğim ilk günlerde bebeği çalı süpürgesinden yapıyordum. Daha sonra plastik mika bebekleri giydirmeye başladım. Daha sonra da büyüdüm gelin oldum. Bu bebeği yapmayı herkes bıraktı ve genç kızlar eski ebelerimizin giysisini giymemeye başladı. Ve buraya gelen eskicilere herkes bu kıyafetleri satmaya başladı. Benim de bakkalım vardı eskicilerden bu kıyafetleri alarak evime götürdüm. Daha sonrada mika bebekler çıkınca çatal ağacına yaptığım bebekleri mika bebeklere yapmaya başladım. Yaptığım Damal bebeklerini işlettiğim bakkalıma koymuştum. İzmir’den bakkalıma biri geldi. Bebeği istedi verdim. Bu bebeği İzmir’de fuara götürüyor ve yarışmaya koyuyor ve birinci seçiliyor. Birinci seçildikten sonra gazeteciler beni buldu. Daha sonra da Posof Türkgözü sınır kapısı açılışına katılan dönemin Başbakanı Tansu Çiller’e yapmış olduğum Damal bebeğini hediye ettiler. Türkmen kıyafetli Damal bebeğini çok beğenen Çiller beni yanına çağırdı ve ne istediğimi sordu. Ben de bebeklerimi çoğaltmak istediğimi söyledim. O da sağ olsun valiliğe talimat verdi, bana burada kurs açıldı. O günden beri çalıştım ve çok şükür emekli de oldum.’’ Bu kıyafet bizim geçmişten gelen kültürümüz ve bu kültürün yaşatılmasını istiyorum
Atmaca, ben artık yaşlandım, ama genç kızlarımız tarafından bu kültürün yaşatılmasını istiyorum dedi. Atmaca, ’’Bu bizim Yöresel kıyafetimiz. Genç kızlarımız bu kültürü yaşatsınlar. El emeği göz nuru ip halılarımız, yün halılarımızın yapımı maalesef sona erdi. Örmekli kilimlerimiz vardı. Eski bağlarımız, kuşaklarımız vardı. Ama bunların hepsi son buldu. Ben şunu istiyorum eskiye dayalı tüm giyim ve kuşamlarımız yaşatılsın istiyorum’’ dedi.
