Antalya Ticaret Borsası (ATB) ve Antalya Tarım Konseyi (ATAK) Yönetim Kurulu Başkanı Ali Çandır, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı Eylül ayı Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi’ni (Tarım-GFE) değerlendirdi. Tarım-GFE’nin Eylül ayında aylık yüzde 2,16 arttığını belirten Çandır, "Bu rakam, endeksin ölçülmeye başlandığı 2015 yılından itibaren Eylül ayları ortalamasının (1,80) yüzde 20 üzerinde ilan edilmiştir. Böylece son 5 aydır sürekli artış gösteren aylık girdi fiyatları, Eylül ayında da yükselişini sürdürmüştür" dedi.
Tarım-GFE’nin Eylül ayında yıllık yüzde 34,60 açıklandığını belirten Çandır, "Bu yıllık rakam, son 10 yılın Eylül ayları ortalaması (34,21) kadar artış olarak ilan edilmiştir. Son 7 ayda ise Ağustos ayı hariç sürekli yükseliş göstermiştir. 10 yıllık Eylül ayı ortalamalarına göre aylıkta ortalamanın yüzde 20 üzerinde, yıllıkta ise ortalama kadar artış göstermiştir" değerlendirmesinde bulundu.
Eylül ayı Tarım-GFE’nin alt kalemlerine bakıldığında, tarımda kullanılan mal ve hizmetlerin fiyatlarında aylık yüzde 2,29, yıllık yüzde 36,01 artış ilan edildiğini kaydeden Ali Çandır, tohumda yüzde 6,76, enerjide yüzde 2,24, gübrede yüzde 1,32, ilaçta yüzde 0,93, veteriner hizmetlerinde yüzde 0,89, yemde yüzde 2,27 ve diğer kalemlerde ise yüzde 1,64’lük artışa dikkat çekti. Aynı kalemlerin Eylül ayındaki yıllık değişimlerine bakıldığında tohumda yüzde 33,33, enerjide yüzde 24,06, gübrede yüzde 51,78, ilaçta yüzde 17,40, veteriner hizmetlerinde yüzde 56,97, yemde yüzde 38,34 ve diğer kalemlerde ise yüzde 39,15 artış olduğunu kaydeden Çandır, "Eylül ayları itibariyle bu rakamlar, aylıkta ve yıllıkta 2022 yılından sonraki en yüksek rakamlar olmuştur" dedi. Çandır, tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmetlerin fiyatlarında aylık yüzde 1,35 ve yıllık ise yüzde 26,60’lık artışına dikkat çekti.
TÜİK tarafından Eylül ayı tarımsal üretici fiyat endeksi Tarım-ÜFE’nin aylık yüzde 5,80 açıklandığını belirten Çandır, "Bu rakam, 10 yıllık Eylül ortalamasının (1,74) ciddi düzeyde üzerinde ilan edilmişti. Yıllıkta ise yüzde 46,83 ile 10 yıllık ortalamanın (25,50) üzerinde ilan edilmişti. Tarımsal faaliyetlerde bulunanlar açısından son bir yıllık eğilim, genel olarak üretici aleyhine seyretmiştir. Ancak Mayıs ve Haziran aylarında olduğu gibi Eylül ayında da üretici lehine gerçekleşmeler ilan edilmiştir. Bu 3 ay dışında yıllık gerçekleşmeler üretici aleyhinde olmaya devam etmiştir" değerlendirmesinde bulundu.
Yurtiçi ve yurtdışı üretici enflasyonlarının da tarım sektörünü etkilediğini söyleyen Çandır, yurtdışı üretici enflasyonu YD-ÜFE’nin Eylül’de aylık yüzde 2,01, yıllık yüzde 27,71 arttığını kaydetti. Yurtiçi üretici enflasyonu Yİ-ÜFE’nin aylık yüzde 2,52 ve yıllık yüzde 26,59 arttığını belirten Çandır, "Üretici düzeyindeki gıda kalemi ise aylık yüzde 6,77 ve yıllık ise yüzde 35 artmıştı. Bu durum, Eylül ayında da tarıma dayalı imalat sanayiindeki enflasyonun, tarımdan daha yüksek seyrettiğini göstermektedir" dedi.
Eylül ayında tüketici enflasyonu TÜFE’nin aylık yüzde 3,23, yıllık yüzde 33,29 arttığını hatırlatan Başkan Ali Çandır, "Son 20 yıllık Eylül ayı ortalamalarının aylıkta yüzde 1,59 ve yıllıkta ise yüzde 19,17 olduğu hatırlanırsa manşet enflasyonun hala ne kadar yüksek seyrettiği daha iyi anlaşılır" değerlendirmesinde bulundu.
Tüketici taraftaki gıda enflasyonunun Eylül ayında aylık yüzde 4,62 ve yıllık yüzde 36,06 arttığını belirten Çandır, şunları kaydetti:
"İşlenmemiş gıda enflasyonu ise Eylül’de aylık yüzde 5,53 ve yıllık yüzde 37,53 düzeyinde artmıştı. Yaş meyve sebze enflasyonu ise aylık yüzde 4,33 ve yıllık yüzde 53,49 artış göstermişti. Tüketici taraftaki bu rakamlar, üreticilerin maruz kaldığı yıllık enflasyonun üzerinde bir tüketici enflasyonu olduğunu göstermeye devam etmektedir. Ancak belirtmek gerekir ki aradaki makas daralmaya başlamıştır. Yani yıllık olarak yüzde 34,09 düzeyindeki tarımsal girdi maliyet artışına karşılık yüzde 46,83’lük tarım üretici fiyat artışı ve yüzde 33,29’luk tüketici fiyat artışı söz konusu olmuştur. Eylül ayında tarımsal üreticiler, aylıkta ve yıllıkta lehte rakamlarla karşılamışlardır."