Rabat
Fas'ın 1975'te eski İspanyol sömürgesi Batı Sahra'yı topraklarına katmasının ardından Cezayir'in destek verdiği bağımsızlık yanlısı Polisario Cephesi ile Rabat yönetimi arasında başlayan gerginlik devam ediyor.
Fas, bölgenin kendi egemenliğinde kalması gerektiğini savunarak, egemenliği altında Batı Sahra'da "genişletilmiş özerklik" olmasını teklif ediyor. Polisario Cephesi ise Batı Sahra'nın bağımsız devlet olduğunu ileri sürüyor ve kendi kaderini tayin için referandum çağrısında bulunuyor.
Batı Sahra sorunu, Fas ile Cezayir arasındaki ilişkilerde geçmişten bu yana gerginliğe neden oluyor. Fas, Cezayir'i ayrılıkçı Polisario Cephesi'ni desteklemekle suçluyor. Cezayir'in de komşusu Fas'ın Batı Sahra'daki adımlarını desteklemediği biliniyor.
Yeni BM Özel Temsilcisi 2,5 yıl sonra atandı
Sorunun çözümü konusunda bir süredir yeni gelişme yaşanmazken BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Mayıs 2019'da istifa eden Horst Köhler'in yerine 6 Ekim'de Batı Sahra Özel Temsilciliğine Staffan de Mistura'yı atadığını duyurdu.
BM Genel Sekreter Sözcüsü Stephane Dujarric de Roma'da düzenlediği basın toplantısında, diplomasi ve siyasette 40 yılı aşkın deneyime sahip De Mistura'nın "2020 tarihli 2548 sayılı BM Güvenlik Konseyi (BMGK) kararı ve diğer ilgili kararlar rehberliğinde taraflar, komşu ülkeler ve diğer paydaşlar dahil olmak üzere ilgili tüm muhataplarla" çalışacağını söyledi.
BMGK'nin söz konusu kararı, BM Barış Gücü MINURSO'nun (BM Batı Sahra Referandum Misyonu) görev süresini uzatırken tüm tarafları da krize çözüm bulunması için BM Misyonu'na yardımcı olmaya çağırıyordu. Guterres, 27 Ağustos'ta da Rus diplomat Alexander Ivanko'yu MINURSO'nun başkanlığına atamıştı.
Fas ile Polisario Cephesi arasındaki müzakereler durduruldu
Fas ile Polisario Cephesi arasındaki son müzakere turu 2018'e uzanıyor.
Eylül 2018'de dönemin BM Batı Sahra Özel Temsilcisi Köhler, tarafları Batı Sahra sorununu tartışmak üzere Cenevre'de bir masa etrafında toplanmaya çağırdı.
Bu toplantılar Aralık 2018 ve 2019'un ilk çeyreğinde çatışmanın tarafları olan Fas ve Polisario Cephesi ile gözlemci ülkeler Cezayir ve Moritanya'nın katılımıyla gerçekleştirildi ancak herhangi bir sonuç alınamadı. Bugüne kadar da konuyla ilgili önemli bir gelişme yaşanmadı.
"Polisario ile çözüm yolunda adım atılması muhtemel değil"
BM Özel Temsilciliğindeki yeni atamanın ardından Batı Sahra sorununun çözümüne yönelik atılacak yeni adımlar beklenirken uzmanlar De Mistura'nın işinin çok da kolay olmadığını belirtiyor.
Fas'ın kuzeyinde yer alan Fez kentindeki Sidi Muhammed bin Abdullah Üniversitesinden uluslararası ilişkiler profesörü Iyd es-Sadiki, AA muhabirine yaptığı açıklamada, "Polisario Cephesi ile barışçıl bir çözüm yolunda önemli bir adım atılmasının muhtemel olmadığını" söyledi.
Sadiki, "Yeni BM Temsilcisi'nin en fazla yapabileceği sorunu yönetmek ve krizin büyümesini önlemek, çünkü çatışma taraflarının yanı sıra bölgesel durum da bu konuda iyimser olunmasına izin vermiyor." dedi.
De Mistura'nın bu aşamada önemli bir rol oynamayacağı ve çatışma taraflarını yeniden doğrudan görüşmeye ikna etmekte zorlanacağı yorumunu yapan Sadiki, "Taraflar arasındaki doğrudan görüşmeler yeniden başlarsa, bu yeni temsilci için büyük bir başarı olacak." diye konuştu.
"De Mistura'nın atanması olumlu bir durum"
Fas'ta parlamentonun ikinci kanadını oluşturan Danışmanlar Meclisinin eski Dış İlişkiler Komisyonu Başkan Yardımcısı ve uluslararası ilişkiler alanında araştırmacı Nebil el-Endülisi, "Taraflarının 2019'dan bu yana bu pozisyon için 12 adayı reddettikten sonra De Mistura'yı kabul etmesi, özellikle zengin bir diplomatik deneyime sahip olduğu için kendi içinde olumlu bir durum." diye konuştu.
Endülisi, "Batı Sahra sorunu, başta Fas ve Cezayir olmak üzere tarafların çözüm bulma arzusuyla ilgili olduğu için, çözüm bulunmasına katkıda bulunmak üzere atanan şahsiyete bağlı değildir." ifadelerini kullandı.
Polisario Cephesi'nin Cezayir tarafına mutlak bağımlılığını gösteren ve zayıflığını ortaya koyan Kerkerat olaylarının ardından tam bir izolasyon içinde yaşadığına işaret eden Endülisi, şunları kaydetti:
"Yeni BM Temsilcisi'nin başarısı, Cezayir tarafının mevcut çatışmadaki konumu başta olmak üzere Batı Sahra sorununa ilişkin net bir vizyona sahip olmasına ve Fas ile Cezayir arasında doğrudan müzakerelerin olması gerektiğini vurgulamasına bağlıdır. BM resmi sözcüsünün dolaylı olarak işaret ettiği şey de budur."
Cezayir'in Fas ile doğrudan müzakerelere girmeyi reddediyor ve müzakerelerin Rabat ile "Polisario" arasında olması gerektiğine inandığını kaydeden Endülisi, "Fas, uzun süredir devam eden bu çatışmayı çözme arzusunu dile getirdi ve uluslararası destek kazanan özerklik önerisini sundu." dedi.