Cenevre
Türkiye, Rusya ve İran'ın öncülüğünde, muhalifler ile Beşşar Esed rejimi arasında 30 Ocak 2018'de Soçi'de düzenlenen Ulusal Diyalog Kongresinde Anayasa Komitesinin kurulması kararlaştırılmıştı.
150 üyenin katılımıyla 30 Ekim 2019'da başlayan ve 1 Kasım 2019'da sona eren açılış toplantılarının ardından Suriye Anayasa Komitesinin "Küçük Grup" diye adlandırılan 45 kişilik yazım kurulu, BM Cenevre Ofisi'nde 5 tur görüşme gerçekleştirmişti. Fakat Esed rejimini temsil eden heyetin uzlaşmaz tavrını sürdürmesi, süreci tıkamış ve Suriye'nin geleceğini belirleyecek yeni anayasanın yazımına bir türlü geçilememişti.
BM Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, 17 Ekim'de düzenlediği basın toplantısında, ertesi gün başlayacak altıncı turda, tarafların ilk kez yeni Suriye anayasası reformu için taslak hazırlama sürecine başlama konusunda anlaşmaya vardıklarını duyurdu.
Pedersen, basın toplantısının ardından ilk kez muhaliflerin eş başkanı Bahra ve rejimin eş başkanı Kuzbari ile aynı masada toplantı yaptı. Bahra ve Kuzbari ilk kez karşılıklı oturdu.
Görüşmelerin 18 Ekim'de başlayan altıncı turunun ilk günü ve 19 Ekim'deki ikinci günü ve dün BM Cenevre Ofisi, iki eş başkanın aynı masada toplantı yaptığı fotoğrafları servis etti.
"Rejim uluslararası baskılar sonucu masaya oturdu"
Rejim heyetinin, sürecin başından bu yana ilk kez muhaliflerle masaya oturması altıncı tura damga vursa da Komite'nin muhalif üyeleri temkinli.
Suriye Anayasa Komitesinin 45 kişilik yazım kurulundaki Türkmen üye Muhammed Ahmed, AA muhabirine yaptığı açıklamada, rejimin uzlaşmaz tavrında değişiklik olmadığının altını çizdi.
150 kişiden oluşan Komite'deki 45 kişilik yazım kurulunda yer alan tek Türkmen temsilci Ahmed, eş başkanlar Kuzbari ile Bahra'nın aynı masaya oturmasına ilişkin, "Buna yumuşama değil baskı diyelim. Çünkü rejim hiçbir zaman anayasa konusuna olumlu yaklaşmadı. Bu dış ülkelerin baskısından kaynaklı olabilir. Rusya'nın, Türkiye'nin veya başka ülkelerin etkisi olabilir." değerlendirmesinde bulundu.
Ahmed, rejimin uluslararası baskılar sonucu masaya oturmak zorunda kaldığının altını çizdi.
"Komite ancak altıncı turda asli görevini yapmaya başladı"
Suriye Anayasa Komitesinin 25-29 Ocak 2021'de gerçekleştirilen beşinci tur görüşmelerinde rejimin uzlaşmaz tavrına vurgu yapan Ahmed, şöyle konuştu:
"Bu toplantıda rejim yine (anayasanın yazımına başlamaktan) kaçındı ve anayasa ve temel ilkeler konusuna hiç girmedi. Pedersen de galiba bu durumdan biraz sıkıldı ve son toplantının çok kötü geçtiğini söyledi. Bundan sonra biz muhalifler olarak, 'temel ilkeler ve anayasanın yazımı başlamazsa bizim tekrar bu masaya dönme imkanımız yoktur' dedik. Daha sonra Moskova görüşmeleri oldu. Şam 4 ay bekletti, tekrar kendisiyle (Pedersen) görüştü. Sonra ABD, Rusya ve Türkiye’nin diplomasisi sonucu tekrar görüşmeler başladı.”
Ahmed, altıncı tur görüşmelerinde Komite'nin ilk kez asli görevini yapmaya başladığına işaret ederek "Evet, bu turda rejim ilk kez anayasanın temel ilkelerini konuşmaya başladı. Yazım konusu başladı, tartışmalar başladı. Diyebiliriz ki şu an ilk kez anayasa konusu görüşülmeye başlandı." dedi.
Muhaliflerin, rejimin ve sivil toplum kuruluşlarının Pedersen'e sunduğu yeni anayasanın temel ilkelerine ilişkin ortak noktaların belirleneceğini aktaran Ahmed, rejimin asıl niyetinin görüşmelerin sona ereceği yarın belli olacağını ifade etti.
"Temkinli iyimseriz"
Komite'nin muhalif üyelerinden Tarık El Kurdi de Komite'nin ilk kez bu turda gerçek görevini ifa etmeye başladığını vurgulayarak "Evet, iki eş başkan ilk kez bir araya geldi. Bu konunun BM'nin belirlediği Anayasa Komitesinin çalışmalarını düzenleyen usul kurallarında yer aldığına şüphe yok. Fakat bu durum ilk 5 turda gerçekleşmemişti. İki eş başkan pazar günü, pazartesi günü aynı masaya oturdu. Salı günü Pedersen'in de katılımıyla iki eş başkan toplantı yaptı. Bu olumlu bir gelişme." diye konuştu.
İki eş başkanın aynı masada oturmasını olumlu bulduklarını ancak rejimin tavrı konusunda temkinli olduklarını belirten Kurdi, "Bu tura, diğer tarafın (rejimin) son beş turda alıştığımızdan farklı bir şekilde geldiğini söyleyebiliriz ama bu durum, olumlu konuşmak ya da iyimser olmamız için yeterli değil. Temkinli iyimseriz diyebiliriz. Biz sonucu bekliyoruz boş sözleri değil." değerlendirmesinde bulundu.
Yarın sona erecek Suriye Anayasa Komitesi görüşmelerinin altıncı turunda tarafların bir sonraki turun tarihini de belirlemesi bekleniyor.
Suriye Anayasa Komitesinin yapısı
Suriye Anayasa Komitesi, büyük ve küçük olmak üzere iki yapıdan oluşuyor.
Büyük yapı, komite üyelerinin tümünü kapsıyor ve rejim, muhalefet heyeti, sivil toplum temsilcileri olmak üzere 3 gruptan oluşuyor.
Küçük yapı ise 3 listeden seçilen 15'er kişiden meydana geliyor ve anayasanın yazımından sorumlu bulunuyor.
45 kişilik yazım kurulunun hazırladığı taslakları, 150 kişilik büyük yapının onaylaması, karar alınması için ise üyelerin en az yüzde 75'inin "evet" oyu vermesi gerekiyor.
Komite'nin iki eş başkana sahip olması dikkati çekiyor.
Muhaliflerin eş başkanlığını eski Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu (SMDK) Başkanı Hadi el Bahra, rejimin eş başkanlığını ise önceki anayasayı hazırlayan Komite'de de yer alan hukukçu Ahmed Kuzbari yürütüyor.