Erzurum’un Tortum ilçesinde yer alan 19. yüzyılda camiye çevrilen Haho Manastırı, diğer adıyla Meryem Ana Kilisesi, asırlardır ayakta duruyor.
İlçeye bağlı Bağbaşı Mahallesi’nde tarihi dokusu ve mimarisiyle dikkat çeken Haho Manastırı, özellikle Gürcistan’dan gelen turistlerin ilgi odağı oluyor. Restorasyon çalışmaları devam eden yapı, 2026 yılı turizm sezonuna hazırlanıyor. Merkez Camii imamı Ömer Faruk Umut, restorasyon alanında yaptığı Kur’an-ı Kerim tilaveti ile yapının muazzam akustiğini gözler önüne serdi. Tarihi yapının korunması ve turizme kazandırılması, bölge için büyük önem taşıyor. Orta Çağ’da önemli bir dini ve eğitim merkeziydi
Erzurum’un en önemli kültürel miraslarından birisi olan Bağbaşı Taş Camisi’nin güney girişindeki paye üzerine kazınarak yazılmış kitabesinden, yapının Meryem Ana’ya ithafen 976-1001 yılları arasında Gürcü Bagrat Kralı III. David tarafından inşa edildiği anlaşılıyor. Orta Çağ’da önemli bir dini ve eğitim merkezi olan manastırda; 16. yüzyılın ortalarına kadar edebiyat, şiir ve felsefe alanlarında eserler üretildiği, tercümeler yapıldığı biliniyor. Mimari açıdan yapının sahip olduğu yüksek kasnaklı kubbe ve konik külah örtü, binaya hâkim bir görünüm kazandırıyor. Kırmızı ve lacivert sırlı kiremitlerle kaplı kubbe estetik etkinin yanısıra yapıya mimari koruma da sağlıyor. Kilisenin duvarlarında arslan, boğa, kartal ve grifon gibi figürlerin kabartmaları dikkat çekerken, iç mekânda freskler bulunuyor. Apsis kısmının kule şeklindeki yükseltilmiş yapısı, özgün mimarisiyle görenleri etkiliyor. 19. yüzyılda camiye dönüştürülen yapı, günümüzde Bağbaşı Taş Camii olarak bölgenin kültürel zenginliklerinin temsilcisi olarak ifade ediliyor.