Biruni Üniversitesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Safa Heybet ve Öğr. Gör. Emre Manisalı, Uluslararası Sıfır Atık Forumu’na ilişkin "Değerlendirme Raporu" hazırladı. Kalıcı çevre alışkanlıklarını destekleyen 3 öneri raporda yer aldı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın himayelerinde yürütülen Sıfır Atık Hareketi, bu yıl dünyanın 108 ülkesinden temsilcileri bir araya getirdi. Dr. Öğr. Üyesi Safa Heybet ve Öğr. Gör. Emre Manisalı tarafından kaleme alınan rapor, forumda ele alınan başlıkları akademik bir bakış açısıyla değerlendirerek insan, mekan ve dönüşüm ekseninde sıfır atığın toplumsal, ekonomik ve kültürel boyutlarını irdeledi.
Akademisyenler, "Sıfır Atık Forumu, yalnızca çevre odaklı bir toplantı değil; düşünce biçimimizi, üretim ve tüketim anlayışımızı yeniden değerlendirmemizi sağlayan çok katmanlı bir farkındalık süreci oldu" ifadeleriyle forumun toplumsal dönüşüm açısından önemine dikkat çekti.
Bilim, eğitim ve katılım üçgeninde sürdürülebilirlik
Yükseköğretim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Erol Özvar’ın, "Bu alanda gerçek anlamda yaşanacak bir dönüşümün etkili ve kalıcı olması ancak bilimin rehberliği, eğitimin yönlendirici gücü ve toplumsal katılımın dinamizmi ile mümkündür" sözlerine raporda geniş yer verildi.
Raporda, üniversitelerin yalnızca bilgi üreten kurumlar değil, aynı zamanda toplumsal farkındalığı geliştiren ve davranış kalıplarına güçlü şekilde etki eden kurumlar olması gerektiği vurgulandı.
Yapay zekadan döngüsel ekonomiye
Rapor, forumda öne çıkan oturumları da özetledi. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, yapay zekânın atık yönetiminde rehber rolüne dikkat çekti. Birleşmiş Milletler temsilcileri ise şehirlerin dönüşümünde finansal adalet ve kaynak paylaşımının belirleyici olduğuna dikkat çekti.
Kadın liderler, gençler ve girişimciler öne çıktı
"Sıfır Atık Hareketine Öncülük Eden Kadınlar" oturumunda çevresel dönüşümün ön safında yer alan kadın liderlerin deneyimleri ve vizyonları paylaşıldı. "Sıfır atık yaşam atıksız yaşam; bireyselden toplumsala" oturumunda ise bireysel farkındalıktan toplumsal dönüşüme uzanan "atık adaleti" kavramı tartışıldı.
Sıfır Atık Forumu ne kazandırdı?
Dr. Öğr. Üyesi Safa Heybet ve Öğr. Gör. Emre Manisalı, raporlarının değerlendirme kısmında ; "Sıfır Atık Forumu, yalnızca çevre odaklı bir toplantı değil; düşünce biçimimizi, üretim ve tüketim anlayışımızı yeniden değerlendirmemizi sağlayan çok katmanlı bir farkındalık süreci oldu" sözlerine yer verdiler.
Forumun, paydaşlar arası diyaloğu güçlendirerek belediyeler, girişimciler, akademisyenler ve özel sektör arasında yeni iş birliklerinin kapısını araladığını belirttiler.
Değerlenmenin devamında, "Bu forum, öncelikle bize bütüncül bir bakış açısı kazandırdı. Atığın yalnızca bertaraf edilmesi gereken bir sorun değil, doğru yönetildiğinde ekonomik bir kaynak ve yenilik için fırsat olabileceğini gösterdi. Katılımcı ülkelerden gelen örneklerle, atık yönetimi süreçlerinde yapay zekâ, robotik sistemler, dijital platformlar ve sosyal girişimlerin nasıl bir araya gelebileceğini gördük" İfadelerine yer verildi.
"Uluslararası Kupa Günü"
Heybet ve Manisalı’nın raporunda, sıfır atık bilincini kalıcı davranışlara dönüştürmeyi hedefleyen üç öneri yer aldı. İlk öneride, "Uluslararası Kupa Günü (International Mug Day)" fikrine değinildi. Raporda, etkinliğin tek kullanımlık bardakların yerine kişisel ve yeniden kullanılabilir kupaların tercih edilmesini teşvik eden bir farkındalık günü olarak kurgulanabileceği ifade edildi.
Bu öneriyle tek kullanımlık ürün kültürünün yerine kalıcı bir davranış biçiminin yerleştirilmesinin amaçlandığı, kafe zincirleri, ofisler ve kampüslerde bu gün boyunca tek kullanımlık bardakların kaldırılarak kupa kullanımının özendirilebileceği belirtildi.
Raporda ayrıca, etkinliğin katılımcılarda bireysel sorumluluk bilinci kazandıracağı ve sıfır atık temasını eğlenceli bir sosyal harekete dönüştüreceği değerlendirmesi yapıldı.
"Kurumsal ‘İleri Dönüşüm’ ürünler üreten bir marka önerildi"
Bir diğer öneri ise, "Kurumsal Upcycle Ürünler Üreten Bir Marka" fikri oldu. Raporda, kurumsal markalar için dönüştürülmüş materyallerden değer kazandıran yeni ürünler geliştirilmesinin döngüsel ekonomiye katkı sağlayacağına dikkat çekildi.
Bu yaklaşımın yalnızca atıkları geri dönüştürmekle kalmayıp, onları daha yüksek değerli ürünlere dönüştürerek sürdürülebilir bir iş modeli oluşturabileceği ifade edildi. Raporda, kullanılmayan tekstil, promosyon malzemeleri veya elektronik atıklardan tasarım çantalar, ofis aksesuarları ve kupa altlıkları gibi ürünler geliştirilebileceği; bu üretim süreçlerinin kadın kooperatifleri veya genç girişimciler için yeni fırsatlar çıkarabileciğini vurgulandı.
"Öğrencilerde Sıfır Atık Bilinci projesi"
Üçüncü öneri ise eğitim temelli farkındalık çalışmaları oldu. "Öğrencilerde Sıfır Atık Bilinci - Eğitim ve Katılım Temelli Dönüşüm" başlığı altında, çocuklar ve gençlerin çevresel bilinci davranışa dönüştürmesinin sıfır atık hedeflerinin en kalıcı yolu olduğu belirtildi. Raporun bu bölümünde, okullarda "Atıksız Gün" ve "Kendi Kupamı Getirdim" etkinlikleri düzenlenmesi, öğrencilerin atıklardan sanat projeleri üretmesi ve geri dönüşüm temalı yarışmalarla sürece aktif katılım göstermesi önerildi.
Bu tür uygulamaların, gençlerin yalnızca bilgi değil, eylem kazanmalarını sağlayacağı ve uzun vadede toplumsal kültür dönüşümünün temelini oluşturacağı vurgulandı.